Frankenweenie (2012)

reżyseria: Tim Burton

scenariusz: John August

produkcja: USA

gatunek: czarna komedia, animacja

Na Frankenweenie czekałam niecierpliwie z dwóch powodów. Pierwszy to czysta ciekawość, jaka drogę wybierze Burton w procesie rozszerzania fabuły krótkometrażówki o Sparkym z 1984 roku. Nie miałam wątpliwości, że wizualnie film będzie zachwycający - technologia, do której mają dostęp współcześni filmowcy, daje ogromne możliwości w tworzeniu zarówno efektów specjalnych, jak i animacji, w tym także wskrzeszania bohaterów, którym do tej pory bliżej było do bajki niż komiksu. Co innego zaś fabuła - rozpisać 25-minutowy filmik na kilkaset scen (80 min), przeobrażając jednocześnie żywe postaci w bohaterów animowanych, to już większa sztuka.  Druga sprawa jest oczywista - po klęsce Mrocznych cieni wielu fanów Burtona - i ja wraz z nimi - pokładała w kolejnym filmie ogromne nadzieje, wierząc, że groteska z Deepem jako wampirem w roli głównej była tylko wypadkiem przy pracy, małą przerwą w kreowaniu pełnometrażowej historii o psie, który wcale nie jeździł koleją. Okazało się, że tylko jedna z tych kwestii zdołała się obronić. Ku mojemu zdziwieniu, nie była to ta pierwsza.

Victor ma psa. Pies ginie pod kołami rozpędzonego samochodu. Victor wskrzesza psa. Źli ludzie odkrywają tajemnicę i wykorzystują patent Victora do niecnych celów. Victor i Sparky walczą ze złem. Tak w telegraficznym skrócie można opisać oś fabularną Frankenweenie - pełnometrażową wersję filmu Burtona z 1984 roku, w którym to wskrzeszony pies małego chłopca zupełnie niechcący i wskutek rożnych zabawnych zbiegów okoliczności szerzy postrach w sąsiedztwie i - siłą rzeczy - ściąga na siebie gromy od przerażonych mieszkańców. 

Fabuła to nieskomplikowana i spójna, a opowieść - motywowana naukowymi trikami - pozbawiona czarów i tajemnych rytuałów, sytuujących ją w gronie bajek i baśni. Tym samym jednak nieposiadająca w sobie krzty (Burtonowsko rozumianej) magii, której nie brakowało ani Charliemu i fabryce czekolady, ani też Gnijącej pannie młodej - dwóch poprzednikach Frankenweenie, udowadniających, że w tworzeniu animacji spod znaku czarnej komedii Tim Burton jest pierwszoligowcem. Co zatem w historii o chłopcu tak bardzo kochającym swojego psa, że aż go wskrzeszającym, poszło nie tak?

Zabijcie mnie, nie wiem. To, co jako pierwsze przychodzi mi do głowy, to wątpliwy przekaz opowieści. Bo o ile fascynacja Victora nauką, wyobcowanie w środowisku rówieśników, motywowana tym przyjaźń chłopca z psem, pragnienie odzyskania go po wypadku, wreszcie owocna próba wskrzeszenia go, która udała się nie tylko dzięki naturalnym właściwościom przyrody, ale i emocjom chłopaka, przekonują i stanowią niewątpliwą wartość dla młodego widza, o tyle cała ta zabawa z piorunami i elektryką stanowi zdecydowanie mniej bezpieczny przekaz. Wiem, że to było oczywiste już 23 lata temu i do dziś w temacie "dziecko, nie baw się zapałkami" nic się nie zmieniło. I że zarzut ten miałby się dobrze już po premierze krótkometrażówki. Podejrzewam, że kwestia ta uderzyła mnie tak mocno dopiero teraz, gdy wystąpiła w parze z fabularnym novum w Frankenweenie - zgrają kolegów Victora, którym zależy nie na tym, co dobre i ważne i którzy nie zawahają się przed niczym, by swoje cele osiągnąć. Ten element zresztą - będący pomysłem Burtona na rozszerzenie pierwotnej wersji - wypadł tu całkiem nieźle. Osobiście jestem wprawdzie fanką sąsiedzkiej intrygi jako reakcji na małego potwora od Frankensteinów, ale doskonale zdaję sobie sprawę, że pomysł ten - który świetnie sprawdził się w krótkiej opowiastce - poległby na obszerniejszym materiale filmowym. Alternatywa w postaci szkolnego konkursu i wyścigu dzieci (szczurów?) po nagrodę, ze znaną już i świetnie napisaną postacią burmistrza w tle, jest tu więc na miejscu i wypada bardzo logicznie.

I znów łapię się na tym, że wyciągam pozytywy tego, co oceniam raczej przeciętnie. Problem w tym, że pewne odczucia - pojawiające się zresztą przy okazji wielu filmów - są niemalże nieosiągalne tuż czy nawet kilka dni po seansie, a czasem nie sposób ich uchwycić nawet na długo po projekcji. Nie mówiąc już o ich zwerbalizowaniu. Coś takiego podziało się właśnie po Frankenweenie - filmie świetnie pomyślanym i zrealizowanym, spójnym i - w przeważającej części - wartościowym, a ostatecznie niepełnym, niedostatecznie porywającym, pozostawiającym niedosyt. Wbrew pierwotnej wersji. Nie lubię tego.

Czy polecam? Jeśli lubicie animacje, w których więcej jest dramatu niż humoru, malowanych ponadto w dość ponurych jak na dziecięce klimaty barwach, śmiało. W zachwyt raczej nie wpadniecie, ale krzywdy nikt nikomu też nie wyrządzi. O.